کانون‌های هماهنگی دانش، صنعت و بازار به استناد نقشه جامع علمی کشور و برای تقویت ارتباط بین بازار مصرف، صنعت و دانشگاه تشکیل‌شده‌اند. به گفته مهندس ابوالفضل روحانی، رئیس کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار افتا،این کانون برای تسهیلگری در این حوزه و از بین بردن شکاف میان دانشگاه، صنعت و بازار شکل‌گرفته است. روحانی […]
کانون‌های هماهنگی دانش، صنعت و بازار به استناد نقشه جامع علمی کشور و برای تقویت ارتباط بین بازار مصرف، صنعت و دانشگاه تشکیل‌شده‌اند. به گفته مهندس ابوالفضل روحانی، رئیس کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار افتا،این کانون برای تسهیلگری در این حوزه و از بین بردن شکاف میان دانشگاه، صنعت و بازار شکل‌گرفته است. روحانی در گفت‌وگویی با علیرضا صالحی از اثرگذاری این کانون در حوزه افتا سخن گفته که متن آن را در ادامه می‌خوانید.
به گزارش پایگاه خبری صدای دیپلماسی ایران(idva) نزدیک به یک سالی می‌شود که فعالان افتا به‌طور پراکنده و گاهی غیررسمی صحبت‌هایی از نهادی به نام کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار افتا می‌شوند که کنجکاوی برانگیز است. به نظر می‌رسد تاکنون موجودیتی با این عنوان نداشته‌ایم و موضوع جدیدی است. خوب است درباره ماهیت این کانون و دلایل برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی آن صحبت کنیم.
بنا به این گزارش ابوالفضل روحانی رئیس کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار افتا در این خصوص اظهار کرد: با توجه به اینکه ضرورت مقوله امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات در حداقل یک دهه گذشته در کشور بیش‌ازپیش دیده‌شده در این زمینه فعالیت‌های بیشتری هم در حال انجام است، پس بیراه نیست که به دنبال ظرفیت‌های جدیدی برای نهادسازی باشیم.
وی افزود: شاید نزدیک به بیش از بیست سال پیش، انجمن رمز تأسیس شد که بیشتر به مباحث علمی و دانشگاهی و پژوهشی این حوزه می‌پردازد و به نظر می‌رسد که عملکرد خیلی خوبی هم دارد. بعدازآن، انجمن تولیدکنندگان افتا و انجمن فراسان با رویکرد صنفی تشکیل شدند. ولی به نظر می‌آید یک حلقه مفقوده در اینجا داشته‌ایم. عنصری که بتواند بازار، صنعت و دانشگاه را به هم پیوند دهد و به نظر می‌رسد این کانون بتواند نقش این حلقه مفقوده را ایفا کند ضمن اینکه همه آن نهادها و انجمن‌های پیشین هم بتوانند از مزیت‌های یکدیگر استفاده کنند و بر ارزش همدیگر بیفزایند. قرار نیست کانون جای هیچ‌یک از آن‌ها را بگیرد یا خلأ آن‌ها را پر کند. کانون قرار است به‌عنوان یک مجموعه بالادستی از نهادهایی که از قبل به وجود آمده‌اند به‌عنوان بازوهای اجرایی استفاده کند و کارها را تسریع کرده و نقش تسهیلگری داشته باشد.
روحانی در پاسخ به این پرسش که ازلحاظ اساسنامه تأسیس کانون، چه انتظاراتی از آن می‌رود نیز گفت:ستاد راهبري نقشه جامع علمي كشور که ذیل شورای عالي انقلاب فرهنگي فعالیت می‌کند، آیین‌نامه تشکیل کانون‌ها را نوشته است. در تعریف کارکرد آن‌ها آمده است که هر کانون، نهادی است تصميمساز و تشكلي غيردولتي، غيرانتفاعي و غیرسیاسی که به‌منظور افزايش همگرايي، همكاري، هماهنگي، تصميمسازي و ارتقاي وحدت رويه پيرامون فعاليتهاي بازار، صنعت، دانشگاهها و مؤسسات و مراکز پژوهشی و فناوری تشکیل می‌گردد. کانون‌ها با مجوز معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تشکیل می‌شوند و یکی از اعضای هیئت‌مدیره هر کانون، از جانب معاونت منصوب می‌شود.
وی همچنین در خصوص این پرسش که با توجه به انتظاراتی که در اساسنامه از کانون می‌رود، مهم‌ترین اهداف آن را چگونه می‌توان صورت‌بندی کرد بیان کرد:افزایش همگرايي، هماهنگي و هم‌افزایی بين عناصر تأثیرگذار و یا حوزه‌های فاقد متولی در شکل‌دهی و توسعه نظام ملی نوآوری، شناسایی چالش‌ها، تدوین راهکارها و ارائه پیشنهاد برای رفع موانع توسعه صنعت، کمک به ایجاد مزیت رقابتی مبتنی بر فناوری و تقویت و توسعه تعاملات بین‌المللی. خب می‌بینید که این اهداف کلان می‌تواند راهگشای حل بسیاری از مشکلات افتا در کشور باشد و حجم کار بسیار بالایی است. ضمن آنکه این اهداف همپوشانی با مأموریت‌های سایر نهادها یا سازمان‌های افتایی کشور ندارد.
رئیس کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار افتا در عین حال در این مورد که در حوزه افتا در نگاه نخست این‌طور به نظر می‌رسد که قبل از این هم، سازمان‌های متعددی بوده‌اند که نقش‌هایشان با نقش این کانون در بعضی جاها شباهت‌هایی دارد، گفت: حوزه افتا نیاز به یک تسهیلگر دارد. خلأ چنین نهاد تسهیلگری قبل از تأسیس کانون هم محسوس بود و این‌طور نبود که ما ابتدا مجموعه‌ای را ایجاد کرده و بعد برای آن مأموریت پیدا کنیم؛ بلکه از یک نیاز به فکر تأسیس این سازمان رسیدیم. ضرورتی که بیش از پنج یا شش سال گذشته در حوزه افتا بسیار احساس شده است. برای اینکه خروجی‌های تحقیقاتی دانشگاه‌هایمان بتواند به شرکت‌ها و مجموعه‌ها برود و تبدیل به محصولی شود که نیاز بازار امروز را برطرف کند به چنین کانونی نیاز بود. برای آنکه بتوانیم شکاف‌هایی که در سه ضلع این مثلث؛ یعنی دانشگاه، صنعت و بازار، وجود دارد را پرکنیم. با توجه به اینکه در کشور بحث‌های خصوصی‌سازی و اصل ۴۴ در حال پررنگ شدن است پس چنین ساختارهایی قطعاً می‌توانند چاره‌ساز باشند. چنانچه در کشورهای دیگر هم می‌بینید سازمان‌های غیردولتی هستند که حتی روابط مجموعه‌های بین دولتی را تسهیل می‌کنند. درنتیجه معتقدم در امر تسهیلگری بین صنعت، بازار و دانش، هیچ سازمان یا نهادی نه متولی است و نه تاکنون کاری جدی صورت داده است.
وی افزود:تاکنون و در همین مدت نسبتاً کوتاه، در نقش تسهیلگر خود نتایج خوبی هم داشته‌ایم و برای مثال تقویت روابط بیشتر از گذشته بین سازمان پدافند غیرعامل و مرکز راهبردی افتا از نتایج عملکرد همین کانون است.
روحانی در خصوص این که سازمان پدافند غیرعامل و مرکز راهبردی افتای ریاست جمهوری دو نام بسیار آشنا برای فعالان حوزه افتا در کشور هستند و این سؤال پیش می‌آید که آیا قرار است این کانون به‌عنوان ضلع سومی به این مجموعه‌ها افزوده شود و اصولاً قرار است چگونه با آن‌ها تعامل و هماهنگی پیدا کند نیز گفت:
شاید بهتر باشد که به این کانون، عنوان ضلع سوم داده نشود. چون با این عنوان، مثل این است که می‌خواهیم یک دست‌انداز جدید به آنچه قبلاً بوده اضافه کنیم و چنین نگاهی، فعالان این حوزه را به این دغدغه دچار می‌کند که مسیرهای دریافت مجوزها و تأییدیه‌ها برایشان طولانی‌تر خواهد شد. درصورتی‌که این‌طور نیست و موجودیت کانون به‌عنوان موجودیت اضافه و نقطه سوم نخواهد بود، بلکه نقطه اتصال بین آن‌هاست که می‌خواهد کارها را تسریع کند.
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که نقش تسهیلگری کانون که از سوی معاونت علمی برای آن تعریف‌شده تا چه حد قابل‌پذیرش خواهد بود و کانون چطور می‌تواند هماهنگی لازم را ایجاد کند تا در ایفای نقش خود موفق ظاهر شود، اظهار کرد:درواقع کانون با مجوز معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری تشکیل می‌شود و معاونت علمی یک نماینده هم در کانون دارد. این نماینده با تعامل و از بین سه کاندیدای پیشنهادی مؤسسین کانون انتخاب‌شده که خود این امر نقطه قوت است. ما شش نفر دیگر اعضای هیئت‌مدیره خود را با انتخابات و عضوگیری برگزیدیم که این فرایند هم مشابه انجمن‌ها انجام گرفت.. فقط با یک تفاوت که اعضای انجمن‌های صنفی عموماً می‌توانند کسانی باشند که صاحب شرکت و عضو هیئت‌مدیره باشند. اما در مورد کانون، عضو آن می‌تواند فعالان حوزه اعم از اشخاص، شرکت‌ها و سازمان‌ها باشد. مثلاً ما در حال حاضر انجمن رمز، انجمن افتا و انجمن فراسان را به‌عنوان عضو داریم. عضو می‌تواند از شرکت‌ها، افراد دانشگاهی مثل اساتید برجسته هم باشد و حتی می‌تواند عضو دولتی داشته باشد که درواقع چتر بزرگی را پوشش می‌دهد.
وی اضافه کرد:می‌دانید که هماهنگی کار آسانی نیست. هماهنگی در حوزه افتا هم از این قاعده مستثنا نخواهد بود. ولی سعی می‌کنیم از پتانسیل‌های اعضای مهم استفاده کنیم که ازجمله آن‌ها شورای عالی فضای مجازی است. بااین‌همه کانون در ارتباط‌گیری با این ارگان‌ها با توجه به اینکه حدود یک سال از دریافت مجوز رسمی آن می‌گذرد عملکرد خوبی داشته است. در مورد ارتباط بین مجموعه پدافند غیرعامل و مرکز راهبردی افتا فعالیت‌ها و توافق‌های خوبی صورت گرفته است. یکی از آن‌ها توافق این دو نهاد برای صدور گواهی مشترک ارزیابی بود که مراحل اجرایی آن در حال انجام است.
روحانی افزود:به‌عنوان نمونه‌ای دیگر، مناقصات خریدی که در زمینه افتا اعلام می‌شود، سعی کردیم بین پدافند و مرکز افتا و دستگاه‌های مناقصه‌گذار، نوعی هماهنگی به وجود آوریم که از خرید محصولاتی که مشابه داخلی دارند، جلوگیری شود و توفیق‌هایی هم داشته‌ایم. همچنین با همکاری صندوق شکوفایی و نوآوری نیز رویدادی برگزار کردیم و در طی آن بین خریداران دولتی و تولیدکنندگان بخش خصوصی همکاری‌هایی را رقم زدیم.
روحانی در پاسخ به این سوال که این مانند کاری نیست که در گذشته هم شبیه آن انجام می‌شد و مثلاً برای واردکردن یک محصول افتایی یا برگزاری یک مناقصه باید با مرکز افتا و سازمان پدافند غیرعامل برای دریافت مجوزها تعامل صورت می‌گرفت نیز گفت:بله. درواقع این هم یکی از خروجی‌های همین کانون بوده، اما چون در آن مقاطع، کانون به بلوغ نرسیده بود آن را از طریق این سازمان‌ها انجام می‌داد کما اینکه اکنون هم اگر ما بخواهیم این کار را انجام دهیم آن را به انجمن افتا می‌سپاریم یا مرکز افتا یا پدافند تا در این زمینه نقش‌آفرینی کنند و محوریت با آن‌ها خواهد بود.
وی افزود:از طرف دیگر ما در مرکز ملی فضای مجازی، کمیسیون بومی‌سازی را داریم که شکل‌گیری آن درواقع یکی دیگر از خروجی‌های کانون بوده است؛ یعنی کانون به این نتیجه رسید که به چنین مجموعه‌ای نیاز داریم و با توجه به ارتباط خوبی که بین کانون و مرکز ملی فضای مجازی هست، آن را در مرکز تأسیس کردیم. تاکنون چند جلسه هم برگزار کرده است و در آن شناسایی موانع تولید داخلی و راه‌های رفع آن‌ها بررسی می‌شود که تاکنون نامه‌نگاری‌های مختلفی را هم بنا بر موضوع نیاز با ارگان‌های مختلف تصمیم‌گیر انجام داده است. در این کمیسیون از قوه مجریه و قوه قضاییه و مجموعه‌ها و نهادهای مختلف اعم از سندیکاها و اپراتورهای بزرگ مخابراتی، عضو داریم. در کنار آن، یک «کمیسیون تخلفات» هم داریم که به آن اشاره کردم و بیشتر در مورد آن توضیح می‌دهم.
این کمیسیون موافقت‌هایی را با مجموعه‌های دولتی و نهادهای حاکمیتی دارد. با پدافند غیرعامل، مرکز راهبردی افتا، مرکز ملی فضای مجازی و سندیکاهای مختلف مثل سندیکای مخابرات و نیز سازمان بازرسی کل کشور گفتگو داشتیم. اکنون بحث کمیسیون تخلفات مثل همان بحث سوت‌زنی است که ریاست قوه قضاییه مطرح کردند. البته یک تفاوت دارد. سوت‌زنی که مردم انجام می‌دهند به‌عنوان یک شهروندی است که شاید تعاملی با کسی یا جایی ندارد، اما ما داریم یک مجموعه‌ای را نهادسازی می‌کنیم. با توجه به اینکه کانون ارتباطات خوبی دارد این نهادسازی را انجام می‌دهیم و اکنون یک کمیته سه‌نفره تشکیل داده‌ایم و همین‌که این کمیته به‌صورت مستند به نتیجه برسد که تخلفی در جایی در حال رخ دادن است با انجام مکاتبه نهادها و افراد ذی‌ربط را مطلع می‌کند. این فرق سوت‌زنی یک شخص منفرد با نهادی است که مقبولیت دارد.
وی در این مورد که می‌توان گفت که کانون در این یک سال دست به اقدامات گوناگونی زده است. بااین‌همه، طی این مدت به دنبال هیچ انعکاس رسانه‌ای نبوده و این نخستین باری است که در این مورد با رسانه‌ها صحبت می‌شود نیز بیان کرد:بله. در کانون این تمایل وجود داشت که چند فعالیت را آغاز کند و یا دست‌کم کارها را به‌جایی برساند تا بتوانیم در اولین اعلام رسمی به رسانه‌ها بگوییم این کارها را تاکنون انجام داده‌ایم و گزارش عملکردی هم داشته باشیم.
روحانی تصریخ کرد:با توجه به اینکه در سال نخست تأسیس کانون بودیم و باوجود مشکلاتی مثل بیماری کرونا، تشدید تحریم‌ها و کمبود بودجه‌های دولتی که به سیاست‌های کلان برمی‌گردد، شاید بشود گفت که اقدامات خوبی انجام‌شده است.
رئیس کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار افتا در پاسخ به این پرسش که یکی از اقدامات کانون که در سال نخست فعالیت، آغاز کرد و تأثیرگذاری آن می‌تواند در حال و آینده چشم‌گیر باشد، شناخت زیست‌بوم امنیت سایبری ایران است. انگیزه کانون از رفتن به سراغ آنچه بود؟ البته ممکن است بسیاری از خوانندگان در اینجا برای اولین بار با این اصطلاح و کاری که قرار است انجام شود، آشنا شوند گفت:بله. به‌هرحال باید در حوزه افتا برای اینکه بتوانیم کاری انجام دهیم باید ببینیم که کجا هستیم و نقطه مطلوب کجا هست و تصویر ذهنی صحیحی از نقطه مطلوبمان در حوزه افتا داشته باشیم. شناخت این زیست‌بوم یعنی شناخت همه بازیگران آن به ما کمک می‌کند که موقعیت خود را در حال حاضر از تمام جنبه‌ها بشناسیم؛ چه در زمینه نیروی متخصص و منابع انسانی، چه در مورد پتانسیل شرکت‌ها. همچنین باید بدانیم که چه محصولاتی داریم و از طرف دیگر چه بازاری قابل‌تصور است. ایران گویا طبق آمارهای بین‌المللی به‌عنوان شانزدهمین کشور مصرف‌کننده جهان شناخته‌شده است، البته در تمامی حوزه و نه صرفاً افتا و به‌هرحال بازار ما بازار بزرگی است. باید بدانیم که کشورهای چینی و اروپایی چقدر برای تصاحب بازار کشورمان چه در حوزه فتا و چه در افتا در تلاش هستند. این پروژه می‌تواند در مورد تمام این موقعیت‌ها به ما دید خوبی بدهد که بتوانیم برنامه‌ریزی مناسبی برای آینده داشته باشیم و درواقع بفهمیم که در بازار افتا چه خبر است و چه فعالیت‌هایی انجام می‌شود و بازار و نیازهایمان به کدام سمت می‌روند و برای رفع این نیازها به چه فرایندهایی احتیاج داریم. ما از حالا باید بدانیم که این بازار برای دو سال بعد چه نیازهایی دارد و شرکت‌ها و نیروهای انسانی از اکنون نیروهای متخصص موردنیاز همان حوزه را در دانشگاهها آموزش دهند و به شرکت‌هایمان بگوییم که اگر به دنبال تولید محصولی هستند رفع این نیازها را اولویت خود قرار دهند. اگر ابزارهای آزمایشگاهی نیاز هست به آن‌ها تجهیز شویم و از آن‌طرف هم به مجموعه بازار مصرف که می‌تواند دولتی یا خصوصی باشد چشم‌اندازی نشان دهیم که باید از حالا به فکر آن باشند. این، یکی از خروجی‌های این پروژه است و امیدوارم فواید بیشتر آن را شاهد باشیم.
روحانی افزود:البته کانون، یک مجموعه اجرایی نیست که خودش پژوهشگر استخدام کند و این پروژه را انجام دهد، بلکه کانون روابط لازم را برای انجام آن ایجاد می‌کند. درواقع کانون، کارگردان این قضیه است و لزوماً این‌طور نیست که تمام نقش‌ها را هم ایفا کند. در حقیقت کانون با تعریف این پروژه‌ها یک تحرکی هم در بازار ایجاد می‌کند. این در راستای فرمایش مقام معظم رهبری هم هست که بر جهش تولید تأکید کردند. در حقیقت ما اگر بتوانیم کار شناخت زیست‌بوم را خوب انجام دهیم، چون وضعیت فعلی را خوب می‌شناسیم هم یک تحرک برای رفع نیاز بازار اتفاق می‌افتد و هم از غافلگیری استراتژیک جلوگیری می‌کند. می‌توانیم از قبل به همه مجموعه‌های مختلف و نخبگان بگوییم که کشور در سال‌های آینده چه نیازی دارد.
روحانی در پاسخ به پرسشی مبنی بر این که کانون برای تقویت و حمایت از بخش خصوصی چه برنامه‌هایی داردگفت:همان‌طور که اشاره کردم، ارتباطات خوبی با صندوق نوآوری و شکوفایی در همین رابطه شکل‌گرفته است. ما در کانون به دنبال این هستیم که از مجموعه‌ها و صندوق‌های دیگر هم بتوانیم در راستای توان‌افزایی و بهره‌برداری از پتانسیل‌های این بخش همراهی بگیریم و بتوانیم این وجوه را چه به‌عنوان بلاعوض و یا وام‌های با بهره کم و بازپرداخت طولانی‌مدت به سمتی هدایت کنیم که در حوزه‌های موردنیاز آینده کشور متمرکز شوند. البته خود کانون برای اینکه به‌عنوان یک صندوق وارد عمل بشود برنامه‌ای ندارد و قصد داریم صندوق‌های دیگری را هم که بتوانند در زمینه‌های موردنیاز کشور به کمک بپردازند، شناسایی کنیم. توصیه‌نامه‌های کانون به این صندوق‌ها از طریق کوتاه کردن فرآیندهای بررسی می‌تواند روندهای که در صندوق‌ها برای ارائه تسهیلات و حمایت‌ها وجود دارد، را آسان‌تر کند.
وی در مورد آشنایی بیشتر فعالان حوزه افتا با کانون از طریق عملکرد کانون نیز گفت: تأکید می‌کنم که دغدغه بزرگ این کانون رفع شکافی است که میان صنعت و دانشگاه و بازار وجود دارد و باید از هزینه‌ای که این شکاف بر اقتصاد کشور تحمیل می‌کند، کاست. دانشگاهها، تحقیقاتی انجام می‌دهند که خروجی آن به کار صنعت و شرکت تولیدی ما نمی‌آید. گاهی اوقات دانشجوی ما عملاً بدون اینکه خودش بداند با هزینه این کشور روی پروژه‌ای تحقیق می‌کند که خروجی آن پاسخگوی نیاز غربی‌هاست. ثمره سال‌ها تلاش و تحصیل یک دانشجوی کارشناسی ارشد و دکترا در کشور که تز اوست به سمتی می‌رود که به تولید یک محصول در صنعت کشوری دیگر کمک می‌کند. علمی که دانشگاه ما تولید می‌کند در صنعت کشور بی‌استفاده می‌ماند.
از سوی دیگر، صنعت باید محصولی تولید کند که بازار به آن نیاز دارد. مردم محصولات باکیفیت بالای بازارهای مختلف جهان را می‌بینند و سطح نیازشان وابسته با سطح آنچه در دنیا هست شکل می‌گیرد اما در داخل باکیفیتی متفاوت مواجه می‌شوند. در مورد برخی محصولات واقع نیاز است که حاکمیت برای سرمایه‌گذاری وارد شود. در عصری که ما در آن زندگی می‌کنیم و ارتباطات گسترش‌یافته است، مردم نیازشان با چیزهایی تنظیم می‌شود که در دنیا رایج است درحالی‌که صنعت ما نتوانسته خود را به آن سطح برساند. راهش این است که دانشگاه ما خوب، تولید علم کند و خروجی خوب آن، ورودی خوبی بشود برای صنعتمان در حوزه‌های مختلف. این‌ها را نه صرفاً برای صنعت افتا بلکه برای همه صنایع می‌گویم.
وی در خاتمه اظهار کرد:از این طریق محصولاتی تولید می‌شود که نیاز مصرف‌کننده را در بازار برآورده می‌کند. شاید کامل‌ترین مثال برای کشور ما در زمینه صنعت فرش کشورمان باشد که دانش موجود، چه تجربی و چه آکادمیک به‌نوعی خروجی‌های ارزشمندی را در بازار ارائه می‌دهد که نیاز مردم را رفع می‌کند و مردم هرگز فرش کشور دیگری را به فرش ایران ترجیح نمی‌دهند چون به کیفیت آن باور دارند. ما باید در همه صنایع و در صنعت افتا هم به چنین جایی برسیم تا مطمئن باشیم که این شکاف‌ها برداشته‌شده‌اند. این یک مسیر سخت و طولانی است. اما وقتی قدمای ما توانسته‌اند با امکانات کمتر این کار را انجام بدهند و به‌جایی برسند که ما امروز ایستاده‌ایم پس اگر ما بااین‌همه تکنولوژی در عصر ارتباطات نتوانیم این کار را انجام دهیم، تاریخ در آینده ما را بد قضاوت خواهد کرد.
